6 xu hướng tự động hoá công nghiệp định hình tương lai sản xuất tại Việt Nam

Khám phá 6 xu hướng, rào cản và giải pháp để doanh nghiệp Việt bứt phá cạnh tranh toàn cầu trong công cuộc tự động hoá công nghiệp.

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, tự động hoá công nghiệp không còn là lựa chọn mà đã trở thành điều kiện sống còn cho doanh nghiệp. Từ các nhà máy sản xuất, dây chuyền lắp ráp cho đến ngành năng lượng và logistics, tự động hoá đang mở ra cơ hội nâng cao năng suất, giảm chi phí vận hành và cải thiện chất lượng sản phẩm. Không chỉ mang lại lợi ích cho từng doanh nghiệp riêng lẻ, việc theo đuổi xu hướng tự động hoá còn đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Việt Nam, với lợi thế dân số trẻ và là điểm đến đầu tư của nhiều tập đoàn FDI, đang đứng trước ngã rẽ quan trọng: hoặc nhanh chóng nắm bắt tự động hoá để bứt phá, hoặc chậm chân và đối mặt nguy cơ tụt lại phía sau.

Tự động hoá công nghiệp – chìa khóa nâng cao sức cạnh tranh quốc gia

Trong bối cảnh toàn cầu hoá, năng lực cạnh tranh của một quốc gia không chỉ phụ thuộc vào chi phí nhân công rẻ hay tài nguyên dồi dào, mà quan trọng hơn là trình độ ứng dụng tự động hoá công nghiệp. Những quốc gia đi trước như Đức, Hàn Quốc, Nhật Bản đã chứng minh: mức độ tự động hoá càng cao thì giá trị sản phẩm càng lớn, chuỗi cung ứng càng bền vững.

Theo một báo cáo của McKinsey, doanh nghiệp áp dụng tự động hoá có thể tăng năng suất từ 20% đến 50%, đồng thời giảm đáng kể chi phí sản xuất. Đây là yếu tố then chốt giúp quốc gia duy trì sức cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam, nếu muốn trở thành trung tâm sản xuất mới của khu vực, không thể bỏ qua lợi thế này.

Đặc biệt, trong các ngành mũi nhọn như điện tử, chế tạo máy, dệt may, hay logistics, việc áp dụng tự động hoá công nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thay vì chỉ dừng lại ở khâu gia công giá trị thấp.

Như báo VnExpress từng phân tích trong bài viết “Xu hướng tự động hóa trong nhà máy sản xuất”, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để cải tiến năng suất và chất lượng, nhưng đồng thời cũng đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt từ các nước trong khu vực.

Nói cách khác, đầu tư vào tự động hoá công nghiệp không chỉ là lợi ích của riêng từng doanh nghiệp, mà còn là chiến lược dài hạn để nâng tầm sức mạnh kinh tế quốc gia.

Đọc thêm: Tự động hóa – chìa khóa bứt phá cho doanh nghiệp Việt giai đoạn 2025–2030

6 xu hướng tự động hóa công nghiệp tại Việt Nam

1. Số hóa quy trình sản xuất với IIoT

Ngày càng nhiều nhà máy chuyển đổi sang mô hình kết nối toàn diện giữa máy móc, thiết bị và hệ thống quản lý thông qua Industrial Internet of Things (IIoT). Nhờ đó, doanh nghiệp không chỉ thu thập dữ liệu vận hành theo thời gian thực mà còn phân tích, dự đoán và tối ưu hiệu suất.

IIoT cho phép từng công đoạn trong dây chuyền được giám sát và điều chỉnh linh hoạt. Từ việc kiểm tra tốc độ băng tải, giám sát nhiệt độ máy móc, cho đến cảnh báo sự cố trước khi xảy ra – tất cả đều trở nên khả thi. Đây sẽ là nền tảng quan trọng cho mọi doanh nghiệp muốn tiến tới sản xuất thông minh.

2. Robot công nghiệp thế hệ mới

Nếu trước đây robot chủ yếu phục vụ các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, thì hiện nay, robot công nghiệp đã trở thành giải pháp linh hoạt hơn nhiều. Chúng có thể được lập trình để xử lý nhiều loại sản phẩm khác nhau, hỗ trợ kiểm tra chất lượng bằng camera thị giác, thậm chí kết hợp với AI để tự điều chỉnh hoạt động.

Xu hướng mới tập trung vào việc tích hợp robot với toàn bộ dây chuyền sản xuất, thay vì để robot hoạt động rời rạc. Điều này giúp tăng tốc độ sản xuất, đảm bảo độ chính xác và giảm phụ thuộc vào lao động phổ thông.

3. Trí tuệ nhân tạo trong kiểm soát và tối ưu sản xuất

AI ngày càng đóng vai trò thiết yếu trong tự động hóa. Hệ thống AI có thể phân tích hàng triệu dữ liệu cảm biến để tìm ra mô hình bất thường, dự đoán hỏng hóc, hoặc đề xuất cách tối ưu sản xuất.

Ứng dụng điển hình của AI là thị giác máy trong khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm. Thay vì nhân công phải kiểm hàng thủ công, AI có thể quét và loại bỏ sản phẩm lỗi trong tích tắc, đồng thời lưu dữ liệu để cải tiến quy trình.

Ngoài ra, AI còn hỗ trợ phân tích chuỗi cung ứng, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định nhanh chóng về nguyên liệu, sản lượng và kế hoạch sản xuất.

4. SCADA và điều khiển tập trung

SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) tiếp tục là xu hướng cốt lõi trong tự động hóa. Thông qua SCADA, doanh nghiệp có thể giám sát toàn diện toàn bộ dây chuyền, thu thập dữ liệu từ PLC, RTU, cảm biến và điều khiển các thiết bị từ một trung tâm duy nhất.

Xu hướng hiện tại là SCADA kết hợp IoT và điện toán đám mây, cho phép giám sát và điều khiển không chỉ trong phạm vi nhà máy, mà còn từ xa – ngay cả qua thiết bị di động. Điều này đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp có nhiều cơ sở sản xuất.

Xem thêm: SCADA là gì? Ứng dụng, lợi ích và 8 bước triển khai trong nhà máy hiện đại

5. Logistics và kho vận tự động

Tự động hóa logistics không còn chỉ là lựa chọn, mà đã trở thành xu hướng tất yếu. Các giải pháp như băng tải tự động, robot vận chuyển (AGV/AMR), hệ thống kho thông minh giúp rút ngắn thời gian vận hành, giảm lỗi và tối ưu không gian lưu trữ.

Đặc biệt, các nhà máy sản xuất quy mô lớn hoặc những ngành có sản lượng hàng hóa cao như thực phẩm, đồ uống, thương mại điện tử… sẽ được hưởng lợi rõ rệt khi ứng dụng logistics tự động. Điều này giúp giảm chi phí vận hành và nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường.

6. Tự động hóa gắn liền với phát triển bền vững

Xu hướng cuối cùng nhưng ngày càng quan trọng chính là tự động hóa xanh. Các giải pháp công nghệ mới hướng tới việc giảm tiêu hao năng lượng, tận dụng tài nguyên hiệu quả và hạn chế khí thải.

Ví dụ, sử dụng biến tần để tối ưu động cơ điện, ứng dụng cảm biến để điều chỉnh hệ thống làm mát – tất cả đều góp phần giảm chi phí vận hành và nâng cao tính bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu từ các chính sách môi trường, mà còn là lợi thế cạnh tranh giúp doanh nghiệp khẳng định hình ảnh trong mắt khách hàng và đối tác.

Những rào cản khiến Việt chậm triển khai tự động hóa công nghiệp

Dù tiềm năng lớn, vẫn còn nhiều rào cản trong việc theo kịp xu hướng tự động hoá công nghiệp

• Chi phí đầu tư ban đầu cao: SMEs thường ngại bỏ vốn lớn.
• Thiếu nhân lực kỹ thuật: kỹ sư tự động hóa chất lượng cao còn hạn chế.
• Tư duy quản trị ngắn hạn: nhiều doanh nghiệp chú trọng lợi nhuận nhanh thay vì tầm nhìn dài hạn.
• Thiếu chính sách hỗ trợ mạnh mẽ: gói ưu đãi, vốn vay ưu tiên còn ít.

Ngành công nghiệp nào sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ tự động hóa công nghiệp

Sản xuất chế tạo

Ứng dụng robot hàn, dây chuyền băng tải thông minh, SCADA trong giám sát. Đây là ngành tiên phong trong việc số hóa sản xuất.

Điện – năng lượng

Tự động hóa giúp giám sát lưới điện, vận hành điện gió, điện mặt trời và thủy điện từ xa. SCADA và IoT đặc biệt quan trọng trong điều phối năng lượng tái tạo.

Logistics & kho vận

Kho tự động (Smart Warehouse) ứng dụng robot AGV, băng tải và phần mềm quản lý giúp giảm 40% chi phí nhân công.

Thực phẩm & đồ uống (F&B)

Máy dò kim loại, hệ thống kiểm soát chất lượng tự động và truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp F&B đáp ứng tiêu chuẩn HACCP, ISO 22000.

Dệt may & da giày

Máy may tự động, robot cắt vải và hệ thống IoT giúp tăng năng suất, đồng thời đáp ứng đơn hàng xuất khẩu nhanh chóng.

8 bước để doanh nghiệp Việt bắt tay vào tự động hoá công nghiệp

Bước 1. Đánh giá hiện trạng sản xuất
Doanh nghiệp cần rà soát toàn bộ dây chuyền hiện có: mức độ tự động hoá, điểm nghẽn, chi phí vận hành. Đây là nền tảng để xác định khả năng ứng dụng tự động hoá công nghiệp.

Bước 2. Xác định mục tiêu cụ thể
Không phải cứ đầu tư máy móc là hiệu quả. Mục tiêu có thể là giảm 20% chi phí nhân công, tăng năng suất 15% hoặc kiểm soát lỗi sản phẩm. Việc này giúp đo lường chính xác ROI khi triển khai tự động hoá công nghiệp.

Bước 3. Lựa chọn công nghệ phù hợp
Mỗi ngành sẽ cần giải pháp khác nhau: PLC, robot công nghiệp, cảm biến, SCADA. Chọn sai công nghệ dễ dẫn đến lãng phí khi triển khai tự động hoá công nghiệp trong sản xuất.

Bước 4. Lên lộ trình triển khai từng giai đoạn
Doanh nghiệp nên bắt đầu từ những khâu dễ tự động hoá (như đóng gói, phân loại), sau đó mới mở rộng sang các quy trình phức tạp. Đây là cách tiếp cận “không đốt cháy giai đoạn”.

Bước 5. Tận dụng chính sách hỗ trợ & vốn vay
Nhà nước có nhiều chương trình khuyến khích đổi mới công nghệ, đặc biệt cho SME. Việc tận dụng nguồn vốn này sẽ giúp giảm gánh nặng đầu tư ban đầu cho tự động hoá công nghiệp.

Bước 6. Hợp tác với đối tác công nghệ uy tín
Không phải doanh nghiệp nào cũng có sẵn đội ngũ kỹ thuật. Việc hợp tác với các công ty tự động hoá có kinh nghiệm sẽ giúp giảm rủi ro trong thiết kế, lắp đặt và vận hành.

Bước 7. Đào tạo & phát triển nhân sự
Tự động hoá công nghiệp không loại bỏ con người, mà yêu cầu nhân sự có kỹ năng cao hơn để vận hành, giám sát và bảo trì hệ thống. Đây là yếu tố sống còn để đảm bảo hệ thống vận hành trơn tru.

Bước 8. Đánh giá định kỳ & tối ưu liên tục
Sau khi triển khai, doanh nghiệp cần theo dõi KPI, phát hiện điểm chưa tối ưu và liên tục cải tiến. Đây là cách để tự động hoá công nghiệp thực sự tạo ra giá trị lâu dài.

Góc nhìn từ chuyên gia và báo chí về tự động hoá công nghiệp hiện nay

• Theo Vietnamet – Doanh nghiệp F&B chuyển đổi số và tự động hoá, gia tăng năng lực cạnh tranh : Chuyển đổi số và tự động hoá đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của các doanh nghiệp thực phẩm và đồ uống (F&B) nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Theo Tạp chí Điện tử Tự động hoá ngày nay nói về “Tương lai của tự động hóa công nghiệp vào năm 2025“: Tự động hóa công nghiệp đã trở thành nền tảng của sản xuất hiện đại, cho phép các doanh nghiệp hợp lý hóa hoạt động, nâng cao hiệu quả và thúc đẩy năng suất lên mức chưa từng có. Hơn nữa, tự động hóa đã đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện an toàn tại nơi làm việc bằng cách giảm nhu cầu can thiệp của con người vào các nhiệm vụ nguy hiểm hoặc vất vả.

Con đường tự động hóa của doanh nghiệp Việt

Tự động hoá công nghiệp không chỉ đơn thuần là một xu hướng, mà đã trở thành “tấm vé thông hành” để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là yếu tố then chốt giúp nâng cao năng suất, giảm phụ thuộc lao động thủ công và đảm bảo chất lượng sản phẩm đồng đều.

Dù còn những rào cản về chi phí đầu tư, nguồn nhân lực chất lượng cao và tư duy quản trị, doanh nghiệp hoàn toàn có thể khắc phục nếu biết tận dụng nguồn vốn hỗ trợ từ các chương trình quốc gia, áp dụng công nghệ phù hợp với quy mô, và đặc biệt là hợp tác cùng các đối tác công nghệ uy tín.

Hành trình chuyển đổi này không phải là ngắn hạn, nhưng doanh nghiệp nào bắt đầu sớm sẽ càng nhanh chóng bứt phá. Trong dài hạn, tự động hoá công nghiệp sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt vươn tầm, tăng khả năng cạnh tranh, từng bước sánh vai cùng các tập đoàn quốc tế.

R.EMT– Giải pháp tự động hóa toàn diện, kiến tạo lợi thế cạnh tranh.

---

Email: r.emt8681@gmail.com

Hotline: 0879 728 681

Tiktok: https://www.tiktok.com/@congtytnhhr.emt

Fanpage: https://www.facebook.com/remtworld